„Oj, Srbijo među pesmama…“, pisao je čuveni književnik Oskar Davičo, sa željom da u stihove utka ono najlepše od zemlje i njenog naroda, njen jedinstveni duh, sentiment i atmosferu. No, čak su i najbolje pesme nemoćne da iskažu svu lepotu i raskoš jedne zemlje.
Srbija je zemlja šuma i planina, reka, jezera i dolina, pašnjaka i livada, seljaka i ratnika, velikih mislilaca i umetnika, bogate i duge tradicije, kulture i neprocenjivog istorijskog nasleđa. Srbija je zemlja vere i ljubavi, zemlja manastira i starih gradova, i velikog potencijala.
Izdvojiti deset ili bilo koji drugi broj znamenitosti Srbije nije nimalo lak zadatak. Mi smo se opredelili za po nekoliko primera iz različitih domena u kojima je naša zemlja izuzetno bogata, a to su istorija, tradicija, kultura i prirodne lepote.
Nijedna od ovih znamenitosti ne prednjači pred nekom drugom, a listi bi se mogao dodati čitav niz drugih; mi ćemo tek neke od njih pomenuti na kraju ovog pregleda. Srbija je zemlja u koju danas dolaze mnogi, a sve je više i onih koji su zainteresovani za unutrašnji turizam.
Mnogi naši sugrađani ne poznaju sve lepote kojima Srbija raspolaže. Razloga za to je više, ali je jedan od njih i taj da je sve lepote i znamenitosti Srbije teško pobrojati. Krenimo na jedno kratko, ali zanimljivo upoznavanje naše zemlje.
Od praistorije, preko srednjeg veka, do vremena ustanaka i preporoda, od čudesnih prirodnih tvorevina karakterističnih samo za ovaj prostor, kroz pećine i kanjone, do moćnih utvrđenja i kulturne baštine novog doba, vodimo vas kroz neke od najvećih znamenitosti Srbije.
Znamenitosti Srbije – Top 10 lista
- Lepenski vir – Najstarije sedelačko naselje u Evropi
Ako bismo otputovali u najranije dane ovog podneblja i pokušali da na tlu Srbije pronađemo najstarije tragove organizovanih naselja, onda se neizostavno moramo zaputiti ka Lepenskom viru, lokalitetu koji čuva najstarije sedelački organizovano naselje na evropskom kontinentu.
Nalazište Lepenski vir otkriveno je tek 1965. godine, prilikom početnih iskopavanja vezanih za projekat izgradnje đerdapske hidroelektrane na Dunavu. U toku iskopavanja, pred zapanjenim ukazali su se neverovatni prizori – ostaci naselja iz mezolita i neolita.
Otkriće Lepenskog vira je pronalazak od svetskog značaja, neverovatan preokret u proučavanju istorije kakvom je čovek do tada poznavao. Lepenski vir je arheološki lokalitet od neprocenjive vrednosti, otkriće koje je izmenilo istorijske tokove.
Pronalasci u Lepenskom viru pokazali su da su ovde živeli praistorijski ljudi na samom kraju Ledenog doba, koji se datira oko 20 000 godina pre n.e. Pošto je u vreme od otprilike sedam hiljada godina pre naše ere došlo do klimatskih promena, ljudi su se polako počeli naseljavati na obale Dunava.
Ovde su počeli da podižu stalno naseljena mesta – prva na evropskom kontinentu. Otkriće Lepenskog vira je prekretnica za mnoga polja istraživanja, uključujući oblasti poput arhitekture, urbanizma, umetnosti i tehnologije.
Deo lokaliteta je izmešten, zbog izgradnje hidroelektrane, koja je nemilosrdno uticala na sudbinu ovog arheološkog nalazišta; jedan deo je pod vodom. Na dostupnom lokalitetu možete da vidite mezolitska naselja sa kućama i svetilištima.
Za praistorijske stanovnike Lepenskog vira smatra se da su bili rečni narod, kromanjonskih odlika, da su se bavili lovom, ribolovom, a potom i stočarstvom i zemljoradnjom. Najveće osobenosti arheološkog lokaliteta Lepenski vir su rana sedelačka naselja, kuće u obliku trapeza, čuvene figure.
Jedan od simbola Lepenskog vira su širom sveta poznate ribolike figure, koje nesumnjivo upućuju na ribolovačku kulturu i vezanost za reku. Istraživanja ukazuju na to da je reč o skulpturama korišćenim u verskim obredima.
Lepenski vir se nalazi na samo 16 km od naselja Donji Milanovac, a lokalitet je za posete otvoren tokom čitave godine. Radno vreme se razlikuje u odnosu na sezonu.
- Srednjevekovni manastiri – Kulturno-istorijsko i duhovno blago Srbije
Srbija je zemlja izuzetno bogata srednjevekovnom istorijom, koja je izrazito prožeta pravoslavnim hrišćanskim duhom, pod uticajem (istočnog) Rimskog carstva, većini poznatog kao Vizantija. Vizantijsko kulturno nasleđe izuzetno je prisutno na ovim prostorima.
Ono se ogleda i u velikoj zadužbinarskoj delatnosti naših srednjevekovnih vladara, počev od svetorodne loze Nemanjića i njenog osnivača Stefana Nemanje, pa do poznog srednjeg veka i pada Carigrada pod tursku vlast, ali i kasnije.
Štaviše, moderni pravoslavni hramovi u Srbiji pod velikim su uticajem našeg bogatog srednjevekovnog nasleđa, koje odlikuju osobenosti naše kulture prožete duhom Konstantinovog grada na Bosforu.
Srednjevekovnih manastira na prostoru centralnog Balkana ima mnogo i u njima se čuvaju neki od najlepših primera vizantijskog freskoslikarstva, vizantijske i romaničke arhitektura i stilova osobenih za naš kraj.
Neke od srpskih svetinja imaju međunarodni značaj i nalaze se na UNESCO listi svetske kulturne baštine. Na listi se nalaze manastiri Sopoćani i Studenica, kao i svetinje na području Kosova i Metohije, Visoki Dečani, manastiri Gračanica, crkva Bogorodice Ljeviške i Pećka patrijaršija.
Dolina reke Ibar smatra se Dolinom kraljeva. U njoj se nalazi veliki broj veličanstvenih nemanjićkih zadužbina, čiji značaj prevazilazi nacionalni. To su Sopoćani, Đurđevi Stupovi, Studenica, Žiča i manastir Gradac, zadužbine iz XII-XIII veka.
Ništa manje nisu veličanstveni manastire iz kasnijeg perioda Lazarevića, XIV-XV veka. Oni se većinom nalaze u dolini i blizini reke Morave. Najpoznatiji od moravskih manastira su čuvena Manasija sa prelepo utvrđenim gradom, Ravanica, Gornjak, Kalenić i Ljubostinja.
Brojni manastiri se nalaze i na Srpskom Atosu, Fruškoj gori. Za neke od njih se smatra da su originalno podignuti u srednjem i krajem srednjeg veka, poput manastira Grgeteg i Velika Remeta.
Pravi dragulji srpskog srednjevekovnog zidarstva i zadužbinarstva jesu kosovsko-metohijski manastiri, kao što su Visoki Dečani, Gračanica, Pećka patrijaršija, Banjska i Devič. Manastiri koji se nalaze na ovom području imaju veoma visoku kulturnu, istorijsku i umetnički vrednost.
Tu su i manastiri Ovčarsko-kablarske klisure, podignutih između XIV i XV veka, ali i u kasnijem periodu. Ovaj kraj je bio zbeg za mnoge monahe koji su ovde podigli manastire skrivene od turskog osvajača. Među njima se izdvajaju manastiri Nikolje, Blagoveštenje, Sretenje i manastir Svete Trojice.
- Stari gradovi Srbije – Zemlja čudesnih tvrđava
U našoj zemlji otkriven je veliki broj ostataka srednjevekovnih utvrđenja, njih preko dve stotine. Ovo nimalo ne čudi, imajući u vidu da je srednji vek bio period uobličavanja srpskih srednjevekovnih zemalja i države, period velikih vladara, uspona, ali i velikih opasnosti.
Tvrđave Srbije svedoče o uzvišenoj i burnoj prošlosti i jedinstvenom kulturno-istorijskom nasleđu. Pomenućemo samo neke od veličanstvenih tvrđava ili njihovih ostataka koje danas možete obići. Obilazak starih gradova je put kroz slavnu i bogatu prošlost, neraskidivu sa današnjicom.
Beogradska tvrđava, poznata i kao Kalemegdanska nalazi se u srcu prestonice. Ovo je utvrđenje bogate prošlosti, sa mnogo istorijskih slojeva, počev od keltskog i rimskog doba do turske i austrougarske prevlasti.
Procvat je doživela u vreme despota Stefana Lazarevića, u XV veku. Despot je podigao veličanstveno utvrđenje na mestu nekadašnjeg vizantijskog kastela iz XII veka. U burnom XII veku, Beogradska tvrđava je često prelazila iz ruke u ruku Romeja i Ugara.
Niška tvrđava se nalazi u samom centru grada Niša i vezuje se za vremena kada su na ovom prostoru bili Huni, koji su je i razorili, da bi je car Justinijan u potpunosti obnovio. Mnogo kasnije su je osvojili Turci i koristili kao svoju utvrdu.
Šabačka tvrđava se nalazi na desnoj obali reke Save u današnjem Šapcu, a pominje se u spisima datirana u početak druge polovine XV veka. Prva utvrda nastala je pod Turcima. Ova tvrđava je na izuzetno dobrom strateškom položaju i imala je veliki značaj kroz istoriju.
Tvrđava Golubački grad jedna je od najlepših utvrđenja u Srbiji, zbog svog bajkovitog izgleda, u potpunosti uklopljena u teren, gledajući na široki Dunav. Danas je obnovljena i izgleda zaista veličanstveno.
Golubački grad je misteriozan – ne zna se ko ga je i kada podigao, mada se pominje u izvorima iz XIV veka. Grad ima deset kula i veoma je zanimljivo pozicioniran. Za posetioce postoji nekoliko vrsta ulaznica, u zavisnosti od nivoa koji nameravate da obiđete.
Tvrđava Kale u Pirotu još jedno je zanimljivo srednjevekovno utvrđenje, a njena istorija proteže se od perioda antike do poznog srednjeg veka. Predanje je vezuje za vojvodu Momčila, o kom je srpska narodna tradicija spevala epske pesme.
Smederevski grad je tvrđava koju ne smete propustiti. Građena je po uzoru na Carigrad, pod rukovodstvom brata Irine Kantakuzine, u predanju poznate kao ‘prokleta Jerina’, žene despota Đurđa Brankovića koji je zaslužan za podizanje Smedereva.
Gotovo cela je okružena vodom i poslednji je tip građevine za ratovanje hladnim oružjem, izgrađena po vizantijskim standardima. Smederevska tvrđava je impresivno zadnje koje zaista zaslužuje da se nađe na listi najlepših starih gradova Srbije.
Stari Ras je u srednjem veku bio veoma važno uporište srpske srednjevekovne Raške. Spada u spomenike kulture od izuzetnog značaja. Nalazi se u okrilju veličanstvene prirode, a u njegovoj blizini je i jedan od najlepših srpskih manastira, Sopoćani.
Nestvarni Maglič, koji je u poslednje vreme dospeo u žižu javnosti i na čijoj se obnovi radi, doslovno izgleda kao utvrđenje iz nekog viteškog romana. Ovaj grad se nalazi nedaleko od Kraljeva, a predstavljao je izuzetno važno državno i duhovno središte u srednjem veku.
Za kraj ovog izuzetno sažetog pregleda najlepših srpskih tvrđava pomenućemo i Bačku tvrđavu u Vojvodini. Pretpostavlja se da je izgrađena u XIV veku, a njena arhitektura je pod uticajem ugarske tradicije. Bila je uporište velikih ugarskih moćnika.
- Rezervat prirode Uvac – Čudesni meandri i dom beloglavog supa
Specijalni rezervat prirode Uvac jedno je od najvećih prirodnih blaga naše zemlje. Reč je o prirodnom predelu od izuzetnog značaja, koji mami ne samo naše turiste, već i posetioce iz drugih zemalja. Ukoliko ste nekada videli fotografije Uvca ili ga posetili lično, znate o čemu govorimo.
Ovaj prirodni rezervat nalazi se u prvoj kategoriji zaštićenih prirodnih predela. Kanjon Uvca i njegovi karakteristični meandri nalaze se okruženi brojnim planinama. To su Javor, Jadovnik, Čemernica, Murtenica i Zlatar.
Najvažniji i najatraktivniji deo rezervata je sam kanjon reke, uključujući njene pritoke. Ono po čemu je tok Uvca karakterističan jesu uklješteni meandri. Njihov neverovatan izgled i opšte morfološke karakteristike pretenduju da učine Uvac nacionalnim simbolom.
Osim samog toka reke Uvac, u rezervatu se nalazi i nekoliko veštačkih jezera izvanredne lepote. To su Zlatarsko jezero, Sjeničko ili Uvačko jezero i Radoinjsko jezero. Pored kanjona i jezera, ovde se nalaze i veoma interesantne pećine.
Pećinski sistem u prirodnom rezervatu Uvac je izuzetno razvijen i prostire se na šest hiljada metara. Pećinski nakit je izvanredan i veoma bogat. Tu su jedinstveni primerci stalaktita, stalagmita i ostale pećinske ‘dekoracije’.
Rezervat prirode Uvac poznat je i po jednom od svojih dragocenih stanovnika. Reč je o izuzetno vrednom beloglavom supu. Čija je uloga u lancu ishrane nezamenjiva. Osim beloglavog supa, rezervat je stanište crnog lešinara i bele kanje.
Ovaj prirodni predeo od izuzetnog značaja nastanjuju i druge životinjske vrste. Od ptica, tu su jastrebovi, nekoliko vrsta orla, sove i druge vrste. Od sisara, tu su vukovi, medvedi, lisice, kune i druge životinje. U rekama i jezerima živi više od dvadeset vrsta riba.
Pored životinjskog sveta, nesagledive lepote predela, pored pećina i jezera, ovde postoje i brojne retke i zaštićene biljne vrste. Kanjon Uvca je mesto koje zavređuje svačiju pažnju, ono je jedno od najlepših mesta u našoj zemlji.
Ukoliko odlučite da posetite Uvac, a to vam toplo preporučujemo, imaćete priliku da uživate u fantastičnom pogledu na sam kanjon sa meandrima, kao i da krstarite rekom Uvac i jezerima u rezervatu.
- Đavolja varoš – Svetsko čudo prirode u Srbiji
Đavolja varoš je spomenik prirode od izvanrednog značaja, kako nacionalnog, tako i međunarodnog, budući da se jedinstvena reljefna formacija koju ovde možemo videti može pronaći na tek nekoliko mesta u svetu, a Đavolja varoš se po svojim karakteristikama posebno ističe.
Nacionalni park kome pripadaju neobične formacije ili zemljane figure nalazi se u blizini Kuršumlije. Sigurno ste nekada videli kako Đavolja varoš izgleda; reč je o jedinstvenim zemljanim figurama koje se nalaze u dve jaruge.
Meštani ih nazivaju ‘kule’. Ove kule su pravi prirodni fenomen. Formiraju se zahvaljujući veoma dugom i specifičnom procesu erozije. One su svetsko čudo – sličan fenomen je viđen u Americi i u Alpima, s tim što je brojnost figura u Đavoljoj varoši daleko veća, a same formacije su trajnije.
O nastanku ‘kula’ kruže legende. Priča kaže da je tu nekada živeo miran i pobožan narod, čija je srca i umove đavo zatrovao ‘đavoljom vodom’, pa su ljudi počeli da skrnave rodbinske odnose – hteli su da venčaju brata i sestru.
Vila zaštitnica ovog kraja, za koju se veruje da i danas čuva neobični predeo, nije uspela da ubedi ljude da to ne čine, pa se obratila za pomoć Bogu. Gospod je razumeo vilinu molbu, podigao jak vetar i skamenio povorku svatova. Takozvane ‘kule’ su okamenjeni svatovi iz ove legende.
Čudne figure smeštene su u jarugama koje su ljudi prozvali Đavolja jaruga i Paklena jaruga. Još jedna posebnost Đavolje varoši jeste takozvana ‘đavolja voda’. Reč je o tome da se na ovom mestu nalazi izvor vode izuzetne kiselosti i visoke mineralne koncentracije.
Đavolja varoš sa punim pravom zaslužuje da se nađe na listi najvećih znamenitosti Srbije, ali i najvećih prirodnih čuda na planeti. Ova interesantna pojava je mesto koje bar jednom u životu treba da obiđete.
Ukoliko posećujete Đavolju varoš, ne propustite da obiđete i dva važna manastira koji se nalaze u blizini spomenika prirode. To su manastir posvećen Svetom Nikoli i Bogorodičin manastir u Kuršumliji. Oba manastira su zadužbine Stefana Nemanje.
- Resavska pećina – Spomenik prirode star 80 miliona godina
Resavska pećina je jedna od najvećih pećina u našoj zemlji. Nalazi se na 20 km od Despotovca i prostire se na 4.5 km dužine. Istraženo je skoro 3000 metara pećine, a njen ulaz se nalazi na skoro 500 metara nadmorske visine.
Ovo mesto je drevno, u smislu koji ljudski um teško može da pojmi. Resavska pećina je stara osamdeset miliona godina, što je čini neprocenjivim prirodnim blagom. Proglašena je za zaštićeni spomenik prirode, što ona u punom smislu i jeste.
Kada je reč o poseti Resavske pećine, treba da znate da je 800 metara prostora uređeno za posetioce, sa obeleženom trasom. Pećina je karakteristična po svom raznobojnom nakitu, crvene, žute i bele boje.
Jedna od zanimljivih pojava u ovoj pećini je tunel crvenih breča. Ovaj tunel povezuje hodnike u pećini, a karakterističan je po tome što nije vlažan kao što je u pećinama uobičajeno. U njemu nema pećinskog nakita, što je još jedna od njegovih osobenosti.
Resavska pećina je otkrivena tek početkom šezdesetih godina prošlog veka. Do tada, bila je poznata samo lokalnim čobanima, koji su je koristili kao zaklon. Pećinu su prepoznali svilajnački planinari, a prvi naziv koji joj je dodeljen bio je Divljakovačka pećina.
Ovaj naziv dobila je zbog kraškog terena na kom je locirana. Pećina je za obilazak otvorena deset godina nakon otkrića. Reč je o rečnoj pećini koju je formirao vodeni tok. Najstariji pećinski nakit procenjuje se na 45 miliona godina.
U pećini postoje četiri nivoa; posetioci mogu obići uređene delove prva dva nivoa. Gornja galerija poseduje četiri dvorane. To su Predvorja istorije, Dvorana sraslih kolonada, Dvorana košnica i Kristalna dvorana.
Na donjem nivou ne nalaze Dvorana kipova, poznata i kao Koncertna dvorana, Blatna ili Kepina dvorana, Bobanova dvorana i Koralni kanali.
Ako ste namerili da obiđete Resavsku pećinu, imajte na umu da je temperatura pod zemljom samo 7 stepeni celzijusa, te se dobro obucite ili ponesite adekvatnu garderobu, ako je posećujete u toplim mesecima.
U blizini Resavske pećine nalaze se još neke od najvećih znamenitosti Srbije. Svakako treba izdvojiti srednjevekovni manastir Manasiju i lepote planine Beljanica. Ovde se nalazi jedan od najlepših vodopada u Srbiji, vodopad Lisine ili Veliki buk.
- Ćele kula – Spomenik mračne prošlosti
Ćele kula je jedno od mračnih znamenitosti naše zemlje, podsetnik na strašnu sudbinu naših predaka u toku turske prevlasti. Izgrađena je od glava poraženih srpskih vojnika posle Bitke na Čegru, koja se odigrala davne 1809. godine.
Izgrađena je po zapovesti Huršid paše, koji je ovim vidom zastrašivanja namerio da slomi svaki oblik otpora turskim vlastima. Ćele kula danas predstavlja muzejski objekat. U njoj se nalazi 59 lobanja, budući da je mnogo njih tokom godina uklonjeno i sahranjeno.
- Takovo – Simbol otpora i budućnosti srpske države
Takovo je mesto od izuzetnog značaja za našu istoriju i stoga vredno svake pažnje. Ono je odigralo veoma važnu ulogu u toku XIX veka i značajno je za nastanak naše države. Takovo je pravi simbol domaćeg otvora turskim vladarima.
Ono po čemu je Takovo najpoznatije jeste to što je u ovom mestu 1815. podignut Drugi srpski ustanak, na praznik Cveti. Vođa ovog ustanka bio je, kao što sigurno znate, Miloš Obrenović, budući srpski knez.
Ovde se nalaze važni spomenici i simboli otpora Turcima. Tu je Takovski grm – hrast pod kojim je ustanak organizovan, čiji se delovi čuvaju u muzeju posvećenom ustanku. Delovi hrasta se nalaze u muzeju, budući da je drvo stradalo od udara groma.
Tu se nalaze i spomenici posvećeni Drugom srpskom ustanku, kao i spomenik sa nazivom Takovski ustanak. Ustanici su se pred odlučujuće akcije pričestili u Crkvi Brvnari,zdanju karakterističnom za stari period, izgrađenom krajem XVIII veka, koju takođe morate obići.
- Hram Svetog Save – Najveći pravoslavni hram na Balkanu
Hram Svetog Save na Vračaru jedna je od najvećih atrakcija grada Beograda, ali i čitave Srbije. Veličanstveno zdanje izgrađeno u neovizantijskom stilu, belih spoljnih zidova i sa unutrašnjošću pokrivenom raskošnim zlatnim mozaicima, Hram je jedna od najvećih pravoslavnih svetinja na svetu.
Istorija hrama povezana je sa dalekom prošlošću. Hram je podignut na mestu za koje se veruje da su na njemu turske vlasti spalile mošti Svetog Save, prvog srpskog arhiepiskopa i jednog od najvećih srpskih svetitelja.
Izgradnja hrama je započeta tek u prvoj polovini dvadesetog veka, a unutrašnjost je tek nedavno zablistala u punom sjaju, uz još neke završne radove koji su u toku. Hram je danas otvoren za posetioce, u njemu se redovno vrše bogosluženja i jedna je od najvećih turističkih atrakcija.
- Narodno pozorište u Beogradu – Dom umetnosti i kulture
Za sam kraj našeg pregleda nekih od znamenitosti Srbije izdvojili smo još jednu prepoznatljivu građevinu u prestonici – Narodno pozorište. Ono je izgrađeno u XIX veku i nalazi se preko puta Narodnog muzeja i Trga republike.
Sama zgrada je više puta menjala svoje ruho, a njen rani izgled dosta je nalikovao čuvenom milanskom teatru. Narodno pozorište je i danas veoma živo. Na njegovom repertoaru se nalaze čuvene opere, predstave i baleti.
Najveće znamenitosti Srbije – Dodatni predlozi
Nijedan pregled ne može obuhvatiti sve znamenitosti kojima Srbija raspolaže, bilo da je reč o prirodi, kulturi i umetnosti, ili istoriji. Pored pomenutih prirodnih čuda i lepota, treba pomenuti nacionalni park Tara, Kopaonik, Zlatibor, Divčibare i Staru planinu.
Takođe, tu su i Deliblatska peščara, Zasavica i Obedska bara, te đerdapska klisura, u kojoj se nalazi Lepenski vir. Srbija je, osim po prirodi, poznata i po svojim kafanama, po boemskoj četvrti Skadarlija u Beogradu, Tešnjaru u Valjevu, Petrovaradinu u Novom Sadu.
Možemo reći da Srbiju krase prelepa sela, u svakom od njenih krajeva, a da je jedna od znamenitosti naše zemlje svakako vrhunska hrana, kao i srdačnost naših domaćina. U Srbiji postoje mnogi spomenici, zdanja, gradovi i lepote koje ovaj pregled nije obuhvatio, a koje možete istražiti!
